Voor veel mensen is de registratie van het geslacht op officiële documenten vanzelfsprekend: man of vrouw. Deze aanduiding wordt direct na je geboorte vastgesteld op basis van lichamelijke kenmerken. Maar wat als die kenmerken niet eenduidig zijn? Of als je jezelf niet als man of vrouw identificeert?
Kan je als ‘X’ worden geregistreerd? De korte versie:
Ja, in sommige situaties is dat mogelijk. Als bij de geboorte niet duidelijk is welk geslacht iemand heeft, kan in de geboorteakte een ‘X’ worden vermeld in plaats van ‘man’ of ‘vrouw’.[1] Dit is dan een feitelijke constatering: het geslacht kan op dat moment niet worden vastgesteld.
Maar wat als iemand zich – los van lichamelijke kenmerken – geen man of vrouw voelt? Bijvoorbeeld omdat diegene non-binair is? Dan komt de vraag op: kan je ook in die situatie een neutrale aanduiding van het geslacht krijgen, zoals een ‘X’?
Non-binair en de juridische hobbels
Met name onder non-binaire personen bestaat de wens om ook in officiële documenten, zoals het paspoort, een genderneutrale registratie te krijgen. Maar juridisch is dit (nog) niet helder geregeld.
In 2021 werd er een wetsvoorstel (35825) ingediend om genderneutrale registratie mogelijk te maken zonder tussenkomst van de rechter. Het idee: mensen zouden hun geslachtsregistratie kunnen wijzigen – naar bijvoorbeeld ‘X’ – op basis van hun genderbeleving.
Maar: deze wet is nooit aangenomen. En op 8 april 2025 stemde de Tweede Kamer zelfs in met het intrekken van het voorstel. Hoewel het intrekken nog officieel moet worden doorgevoerd, zorgt het wel voor veel onzekerheid bij mensen die hiervan gebruik willen maken.
Wat deden rechters ondertussen?
Omdat er tot nu toe geen duidelijke wetgeving is, zijn rechters zelf aan de slag gegaan. Zo hebben zij verzoeken toegewezen om voortaan ‘X’ in de geboorteakte te vermelden – op basis van bestaande wetgeving én het Europese recht (zoals het recht op privéleven, artikel 8 EVRM).[2] Dat gebeurde mede nadat de Hoge Raad (de hoogste rechter in Nederland) in maart 2022 aangaf dat toekomstige wetgeving over dit onderwerp in aantocht was. Daarom sprak de Hoge Raad zich toen niet inhoudelijk uit over het onderwerp en moesten rechters in de tussentijd per geval een beslissing nemen.[3]
Nieuwe vragen aan de Hoge Raad (juni 2025)
Nu het wetsvoorstel 35825 waarschijnlijk verdwijnt, is de situatie opnieuw onduidelijk. En dat is reden voor de Rechtbank Den Haag om de Hoge Raad opnieuw vragen te stellen,[4] onder andere:
- Is het ontbreken van wetgeving voor genderneutrale registratie (op officiële documenten) in strijd met het recht op privéleven (artikel 8 EVRM)?
- Mogen rechters toch een genderneutrale registratie – zoals ‘X’ – toestaan? En hoe dan?
- Moet dat bijvoorbeeld met een ‘X’, een ‘-‘, of met een andere term, zoals ‘geslacht niet vast te stellen’?
- Mag de rechter eisen dat iemand een deskundigenverklaring aanlevert – zoals nu ook verplicht is bij een wijziging van man naar vrouw (of andersom)? [5]
En nu?
Het wachten is nu op een nieuwe uitspraak van de Hoge Raad op dit onderwerp. Tot die tijd blijft de situatie complex en onzeker. Wat wel duidelijk is: het onderwerp leeft – en raakt aan fundamentele rechten zoals identiteit en zelfbeschikking.
Meer weten of persoonlijk advies nodig?
Onze specialisten familierecht volgen deze ontwikkelingen op de voet. Wil jij weten wat dit voor jou betekent? Neem dan gerust contact op – we denken graag met je mee. Onze familierechtspecialisten Anke Schellekens, Henriëtte van Pelt-de Jong, Kim van der Bijl, Kimberly Rozema en Joey Moerings staan voor je klaar.
To be continued…
[1] Artikel 19d Burgerlijk Wetboek
[2] Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 15 september 2022, ECLI:NL:GHARL:2022:8003
[3] Hoge Raad 4 maart 2022, ECLI:NL:HR:2022:336
[4] Rechtbank Den Haag 13 juni 2025, ECLI:NL:RBNNE:2025:2330
[5] Artikel 28a Burgerlijk Wetboek
